Acupunctuur 'Robuust resultaat'
Naaldjes helpen tegen hoofdpijn
Engelse onderzoekers publiceren opzienbarende uitkomsten over
acupunctuur bij hoofdpijnpatienten in het kritische vakblad de British
Medical Journal. Eindelijk erkenning voor meridianen in de reguliere
geneeskunde? Door Maarten Evenblij..
Acupunctuur helpt bij migraine en spanningshoofdpijn. Tot deze
conclusie komen Engelse onderzoekers in de British Medical Journal (BMJ)
van 27 maart.
Zij baseren zich op een onderzoek dat zij rond 2000 uitvoerden in
twaalf verschillende gezondheidscentra in Londen, Wales en Engeland.
Er deden ruim vierhonderd mensen mee, van wie er driehonderd een jaar
lang aan alle voorwaarden hebben voldaan. Van hen kregen 140 mensen de
gebruikelijke behandeling via hun huisarts en zelfzorg, en 161 een
aanvullende behandeling door een acupuncturist. Drie maanden lang,
gemiddeld eens per week.
Na een jaar meldde 34 procent van de patiënten uit de acupunctuurgroep
een verbetering van 50 procent; die uit de controlegroep 16 procent.
Dat betekent dat bij de acupunctuurgroep twee keer zoveel mensen zich
beter voelden na behandeling dan bij de controlegroep.
Gemiddeld hadden de mensen in acupunctuurgroep in een jaar 22 dagen
minder hoofdpijn. Ook hun dagelijks functioneren verbeterde en ze
gebruikten 15 procent minder medicijnen, gingen een kwart minder naar
de huisarts en bleven 15 procent minder vaak een dag thuis wegens
hoofdpijn.
De deelnemers hielden een hoofdpijndagboekje bij - een keer aan het
begin, na drie maanden (het eind van de behandeling) en na een jaar.
Steeds vier weken lang noteerden ze daarin onder meer ernst en
frequentie van de aanvallen en medicijngebruik. De studie heeft een
veelheid van zaken gemeten en is voorzien van een uitgebreide
statistische analyse. De onderzoekers spreken van een 'robuust'
resultaat.
Het is opvallend dat het tijdschrift de studie publiceert, want de
redactie staat bekend als kritisch en weigert in het algemeen
artikelen die niet voldoen aan hoge wetenschappelijke standaarden.
Prof. dr. Jan Keppel Hesselink is dan ook in zijn nopjes met de
publicatie. Hij is hoogleraar moleculaire farmacologie aan de
Universiteit van Witten in Duitsland en praktiserend
neuro-acupuncturist in Bosch en Duin. Een effect van 18 procent vindt
hij hoog.
'Was dit een nieuw geneesmiddel van Bayer, dan zou ik dubbel salaris
krijgen, zegt Keppel Hesselink die als onderdirecteur research en
development van het Duitse Bayer betrokken was bij de ontwikkeling van
medicijnen tegen hersenbloedingen MS. 'De meeste nieuwe geneesmiddelen
zijn nauwelijks effectiever dan oudere, maar concentreren zich op een
vermindering van de bijwerkingen. Als dit in een pil zou zitten, zou
het een gigantische klapper zijn.'
Dat de studie een duidelijke omissie heeft, namelijk het ontbreken van
een nep-acupunctuurbehandeling, deert Keppel Hesselink geenzins.
'Daarvoor is deze studie niet bedoeld. Er zijn al veel kleine studies
gedaan waarmee het effect van acupunctuur is aangetoond. Het ontbrak
echter nog aan een grote studie naar acupunctuur in de dagelijkse
praktijk, dus naar de klinische relevantie van acupunctuur bij
hoofdpijn. Dat gemis is met dit onderzoek goed gemaakt. Wat mij
betreft is de werkzaamheid van acupunctuur bij migraine en
spanningshoofdpijn hiermee duidelijk bevestigd. Anders zou BMJ het
artikel toch niet hebben geplaatst?'
Dat is precies de reden waarom de Leidse neuroloog en
migrainedeskundige prof. dr. Michel Ferrari zo verbaasd is. 'Op het
eerste gezicht een veelbelovend resultaat, echter bij nadere
beschouwing ben ik niet overtuigd', meldt hij. 'Het verbaast mij dat
BMJ dit heeft geaccepteerd. Er wordt veel gegoocheld met statistiek,
maar al die rimram verhult uiteindelijk niet het ontbreken van een
nep-acupunctuurbehandeling in de placebogroep.'
Dat is des te erger, meent Ferrari, omdat hij vermoedt dat de
deelnemers in het algemeen aanhangers van acupunctuur zijn geweest,
gezien de wijze waarop ze zijn geworven. 'Als je hoopt behandeld te
worden met acupunctuur en je komt terecht in de controlegroep is dat
een teleurstelling. Dat heeft een placebo-negatief effect, net als
extra aandacht een positief placebo-effect heeft. Ik vind een door de
onderzoekers gevonden effect van 16 procent bij de regulier behandelde
patienten ook laag. Bij hoofdpijn ligt dat eerder rond de 30 procent.
Het effect van de teleurstelling maakt de verschillen tussen de
behandelde en de controlegroep wellicht groter dan ze in werkelijkheid
zijn.'
Ferrari begon aan het artikel met het idee: het staat in BMJ, dus het
zal wel wat zijn. 'Maar het rammelt aan alle kanten', constateert hij
nu. 'Kortom, wederom een studie die geen antwoord geeft of acupunctuur
nu werkelijk effectief is.' Keppel Hesselink is teleurgesteld door de
reactie van Ferrari. 'Met hoeveel onderzoek moeten we nog komen',
vraagt hij zich af.
'De laatste jaren verschijnen er in toptijdschriften geregeld
artikelen over acupunctuur. Die laten bijvoorbeeld zien dat er wel
degelijk meridianen in het lichaam zijn aan te tonen met radioactieve
tracers en dat het stimuleren van acupunctuurpunten een reactie in de
hersenen geeft. Dat zijn studies met geavanceerde technieken als
functionele MRI die zichtbaar maken wat er in de hersenen gebeurt.'
Volgens Keppel Hesselink reguleert acupunctuur de bloedstroom in de
hersenen, vergroot de methode de beschikbaarheid van de
neurotransmitter serotonine en wordt het pijncentrum erdoor
beïnvloed.
'Op een of andere manier dringen de resultaten van zulk onderzoek niet
door. Toch kan ik mij niet voorstellen dat dit nieuwste artikel geen
effect zal hebben. Elke onderzoeker zou willen dat hij met z'n werk in
BMJ stond.'
© 2004 PCM Interactive Media b.v. de Volkskrant, April 3, 2004